BASTON/Walking Stick

İnsanın baston veya baston olarak adlandırdığımız şeyi ilk ne zaman kullandığı tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, tarih boyunca silah, makam nişanı, otorite ve inanç sembolü veya sadece seyahatinde dayandığı destek aracı olarak kullanılan bastonların tarihi eskidir.

Antik tarihte, Yunan Amforalarında rastladığımız betimlemeler, baston ve asanın birçok kullanımını tasvir eder. Mısır hiyerogliflerinde firavun veya melik, taşıdığı asa ile tanınırdı. Arkeolog Howard Carter 1923'te genç Kral Tutankamon'un mezarını açtığında, , çoğu güzel, bazıları altından yapılmış ve bazıları özenle oyulmuş 130'dan fazla baston keşfetmiştir.

Baston sözcüğü Türkçeye İtalyancadan geçmiştir. Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre “Yürürken dayanmaya yarayan, ağaç veya metalden yapılan araç” olarak tanımlanmıştır. Latincede “bastum”, Fransızcada “baton” ve İtalyancada “bastone” diye bilinir.

Kaşgarlı Mahmud DivânüLügati’t Türk adlı ansiklopedik sözlüğünde baston kelimesinin karşılığını “tayak: dayangaç, tayaklanmak: baston sahibi olmak; tayamak: dayamak, tayanmak: dayanmak” biçiminde kaydetmiştir. Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan baston, İstanbul ve Anadolu’nun muhtelif bölgelerinde yapılmış ve halen yapılmaya devam etmektedir. Balıkesir- Kozak Yaylası, Bartın, Bitlis-Ahlât, Bolu, İstanbul-Beykoz, İzmir ve Zonguldak ilinin Devrek ilçesi bunlardan bazılarıdır.

Bir baston ya yürümeye yardımcı olması için postural stabiliteyi sağlamak amacıyla, bazen bir moda aksesuarı olarak bazen de kendini savunma amacıyla kullanıldığı görülmüştür.

Bastonların en ilkel şekli, gövdesi düz, el tutma yeri kavisli şekilde yontulmuş ağaç dallarından yapılmıştır. Yani ilk bastonların destek ve koruma için kullanılan ağaç dallarından biraz daha fazlası olduğunu söylemek yanlış olmaz. Zaman içerisinde, baston yapımı için en nadide ağaçlar, değerli taşlar, gümüş gibi değerli madenler de kullanılmaya başlanmıştır.

Samsun Cerrahi El Aletleri ve Sağlık Müzesi’nde bulunan bastonların çoğunlukla 19. yüzyıldan yaklaşık 1920'ye kadar bir tarihlendirme aralığında olduğu görülmektedir. Bunlar moda aksesuarları olarak kullanılan dekoratif bastonlar olduğu gibi, sağlık sorunları için kullanılan bastonlar da vardır. Hatta tekke işi diyebileceğimiz bastonlar da bulunmaktadır. Bu bastonlar çeşitli malzemelerle bezenmiştir. Kulpları gümüş, fildişi, porselen, ahşap veya cam olanlar vardır.